Sogningerne.

Ikkje ypp deg mot ein sogning.

Kaptein Jürgensen og Leirdølerne hans:

ltre, hidsige og liden­skabelige er sogningerne, rap­mundede og kjappe er de fremfor nogen, kvast og klin­gende er deres maal.

Frå dagleglivet.

Thomas Rowlandson.

Gouty Persons Fall on Steep Hill.

Cattle not Insurable.

Another Whiff and all is o'er.

Den amerikanske uavhengigheits­krigen.

1775 — 1783.

EI TRETTAN britiske koloniarne lausreiv seg frå Stor­britannia, og vart The United States of America. Krigen bestod av Stor­britannia samt ei stor mengd tyske leige­soldatar mot ameri­kanarane, Fran­krike og Spania.

Krig kostar pengar: “When Robert Morris was making his appeal for funds to finance the American Revo­lution, a Jew, Haim Solomon responded. He immediately sub­scribed $300,000, and in all furnished over $600,000. He sacri­ficed almost his entire fortune to the cause of American Inde­pendence.” Men det snåle var at han var like styrt­rik etter­på: alle pengarne han gav kom eigentleg frå A. M. Rothschild.

Ein væpna revolu­sjon er masse­mord. Og som me ser endå ein gong starta og finansiert med “jødiske” pengar. Kvifor kunde ikkje ameri­kanarane heller laus­rive seg på fredeleg vis?

Poteter.

Kloke ord.

P. H. Hertzberg: POTATOS at plante og bruge:

lant aldrig Poteter 2 Aar efter hverandre i samme Støkke! De vil have gammel Ager, men hvert Aar nyt Sted derudi: Hvert 5te Aar i det tiligste kan de plantes der, hvor de tilforn har været.

Skular.

Som Øverland sagde: han hadde fenge kristen­domen banka inn i seg med ein kjepp.

ET VART VEDTEKE at det skulde skipast skular yver heile landet, men det tok ein ti års tid fyrr alle var på plass. Det vart skule­plikt. No kunde myndig­heiterne byrja med in­doktrineringi si for alvor.

Det var vanleg at ungarne skulde upp­dragast til det gode med bank og pryl, so skule­meistaren nytta gjerne linje-ali flittugt. Elevarne som vart utsette for dette vart glo­heite av sinne, og lova seg sjølve at når dei vart vaksne, ja, då skulde dei smyrja honom upp! Men, det vart jo ikkje noko av det, når so langt leid.

ADHD.

G — NO DUKKA det upp noko som me i dag kjenner som ADHD. Borni vart tvinga til å sitja dagen lang på harde trestolar utan å få lov til å prata og lea på seg, dei måtte til og med spyrja um lov til å gå på do. Er det løge at dei vart urolege? Spesielt dei som var ekstra flinke, og dei som ikkje klarde hengja med. Og med same læraren heile dagen, som kanskje slett ikkje var eigna til jobben.

Lat oss berre slå fast: det finst IKKJE psykiske sjuk­domar, heller ikkje ADHD! Det som finst er "medi­sinar" som makt­menneski brukar til å "behandla" upp­dikta diagnoser. Som for­giftar og sløvar ned dei stakkars "pasientarne".

Sky psykiatarane som pesten! Og lat dei for all del ikkje få lov til å sleppa laus på ungarne!

Heldigvis finst det nokre fåe hederlege unnatak, slik som Peter Breggin, MD. Resten skriv ut resepter i aust og vest, av di dei kann. Dei er psykiatarar må vita, ikkje psykologar! Resepter på gift som sløvar ned, skapar personleg­heits­forstyrring, kortar ned leve­tidi og gjerer folk demente. Ein skal ikkje gje "medisinar" [gift] til folk som ikkje er sjuke!!

Tvangskonfirmering.

Vil du ikkje skal du!

RÅ OG MED dette året vart alle tvinga til å konfirmera seg. Og dei fortsette med denne tvangs­kristningi heilt til 1912! Ein fekk heller ikkje lov til å gifta seg um ein ikkje var konfir­mert.

Heksebrenning.

I eit kristent land...

EN SISTE hekse­brenningi i Norge skjedde dette året, ved at Johanna Nils­datter frå Kvæ­fjord i Sør-Troms måtte lata livet. Den verste perioden med hekse­brenning i Norge var frå 1560 til 1630, i Europa elles frå 1420 til 1750.

Og dette skjedde altso i eit kristent land — hurra for Kristen­domen!

Fille­fjell.

Latsabbar.

ET MÅTTE stort mann­skap til når fint­folk skulde yver fjellet, kann me lesa i V. Braens reise i Norge:

19 Januar. Om morgenen ginge vi til fjells, og lode hans excel. hr. vice­kansler, mons. Eilers, Jacob og jeg trække os over Fille­fjell paa kjelke, og var der aatte bønder for hver. Bagagen blev baaren og trukket af nogle og 40 bønder.

Post.

Posten skal fram.

OST­VÆSEN istand­bragtes i Norge ved en for­ordning af 9de August 1650, og der blev beskikket “postbønder”.

Dette var kjekt arbeid, som gav høg status, og dei slapp ogso militær­teneste.

Pompeii.

Vesuvius.

YEN POMPEII i Italia vart begreven under eit tjukt oskelag frå vulkana Vesuvius.

Nei, det skjedde nok ikkje i år 79 slik "eks­pertarne" vil ha oss til å tru. Dei vil ogso ha oss til å tru at alle desse vegg­målerii ikkje vart totalt øyde­lagde av den gloheite oska, men tverti­mot at dei vart konser­verte! For ein fantasi! Dei vart sjølv­sagt produserte etter kvart som dei grov ut, og me ser jo ogso at kvali­teten på det dei "fann" vart stadig betre etter som åri gjekk.

Kalmarkrigen.

Slappe krigarar.

ANMARK-NORIG gjekk til krig mot Sverik (Kalmar­krigen), og mange sogningar måtte taka del. Men dei var ikkje særleg motiverte, for å segja det mildt, so mange stakk frå heile greia. Det hadde seg slik at i tidlegare tider hadde dei trent på kriging både smågut og ungdom, og var lette og leduge, men ikkje no. No var dei tung­føtte og stive, og ikkje stort tess.

Årsaki til krigen var strid um kontrollen yver Nord-Norig og handelen i Øystre­sjøen. Krigen enda i 1613 og svensk­arne måtte betala erstatning til Danmark-Norig.

Herjedalen og Jamteland.

Ikkje heilt god stemning...

NO BRAUT DET ut ein øgjeleg ufred som skulde vara i sju år. Svensken tok Herje­dalen og Jamte­land.

Etter denne tid vart det eit grysjeleg hat millom nord­mannen og svensken.

Sagbruk.

Ny industri.

Å DENNE TIDI vart det fyrste sag­bruket i Norge upp­sett. Etter kvart vart det ut­skipa skoren tre­last til Holland.

Christoforo Colombo.

Siglar ein rett vestetter kann ein ikkje unngå å uppdaga Amerika...

OLUMBUS (Christoforo Colombo) fann Amerika, som fyrste Sud-Europear. Han trudde visstnok fyrst at han var komen til India, og kalla difor folki der indianarar. Men det kann ogso vera at han nytta det latinske namnet for ur­inn­vånarar.

Dei innfødde hadde mange stader segner um menner som var komne austan­til i gamall tid, og desse mennerne hadde lært deim upp i mange nyttige ting.

Kontinentet vart uppkalla etter Amerigo Vespucci som var ein tur til Brasil i år 1500.

Union.

Starten på elendet.

ORIG (med Island, Grøn­land, Shet­lands­øyarne, Orken­øyarne og Føroyar) gjekk i personal­union med Danmark. Og dette vart starten på slutten for det norske skrift­språket, som fyrr denne tid var «rikt og reint og stødt i ord­laget» (Ivar Aasen). For etter kvart vart det norske språket bytt ut med reint dansk, og slik er det i stor mun endå (Bok­mål og Riks­mål). Rett­nok nyttar ein del Ny­norsk, men dette er heldr ikkje noko godt språk, då det vel må seiast å vera eit avkjøme av Gamal­norsk og Dansk.

Dei einaste som prøver halda eit godt norsk skrift­språk i hevd her i Norge er oss som skriv Høg­norsk, men me er ikkje mange. (Me kann bli fleire — meld deg gjerne inn i Høg­norsk­ringen!)

Forøvreg ei STOR takk til våre grannar på Føroyar og Island som tru­fast hev halde på det gamle skrift­språket! Trass i lange avbrot, påtvinga av danskarne.

Man daudan.

Pest.

O KOM Svarte­dauden, og det var pest med jamne millom­rom fram til ut på 1600-talet, i alt minst seks og tjuge epedemiar. Namnet på Svarte­dauden i Sogn var truleg Man daudan.

Det budde på dette bel rundt 500.000 sjeler i Norge.

Norig.

Kva skjedde?

Kort frå 1595.

Kort frå 1607.

Å EITT ELLER ANNA tidspunkt skjedde det ei alvorleg endring av landet vårt. Fyrr var her knapt fjordar, og Stavanger låg langt inne i landet. Sognefjorden eksisterte ikkje, der var berre ein stor innsjø yver det som no er (gamle) Sogndal kommune.

Men brått kom ein enorm elektrisk ut­ladning utanfor kysten som sprengde upp heile land­skapet. Sjå på fjordarne og saman­likna dei med kor­leis lynet lagar far der det hev slege ned i ei myr. Sjå på Sogne­fjorden med tilhøyrande dalfører — ser det ikkje verkeleg ut som eit enormt lyn­nedslag?

Og når? Det må ha vore fyrr Dale kyrkje i Luster vart bygd, ho er tid­festa til rundt år 1250, medan me ser at Stavanger, Ber­gen og Trond­heim er på plass på kortet. Og dei tri byarne hev forøvreg heilt korrekt inn­byrdes plas­sering, noko som viser at akkurat dette kortet (det som er i fargar, frå 1595) er meget korrekt. (Men Hamar er for langt vest-sudvest, kanskje er kortet litt samanklemt sidelengs i høve dagens kort.) So lat oss fyre­bels segja rundt år 1200. Urnes stav­kyrkje er rett­nok frå ca. år 1130, men det er berre noko dei trur. Og at ho inne­held deler frå ei tid­legare kyrkje eller eit hov, ja det stemmer, men dei delerne kann godt ha vorte frakta dit. Dei treng slett ikkje vera frå ei kyrkje som stod på same plassen. For den del kann godt heile kyrkja som stend der no vera frakta frå ein annan stad. Dei kvidde seg ikkje for slikt. Noko anna er det med stein­kyrkja på Dale. Ho er ikkje so lett å flytta på. Me hev ogso stein­kyrkjor i Vik (ca. 1190), Aurland (ca. 1220), Leikanger (ca. 1280) og Balestrand (ca. 1300).

Alle byggjeår er ser­deles u­sikre, for dei som sette upp kyrkjorne sette ikkje att års­talet etter seg. Eller kanskje gjorde dei det, men det vart fjerna seinare av dei høge herrar, avdi det ikkje passa inn i skrønorne deira. Lat oss til dømes ta kvelvings­brui på Leirmo­øygarden, der var det tydeleg hogge inn 1906, både på brui og på berg­veggen att­med. Det ville dei vel ogso gjort på ei gjæv stein­kyrkje?

Svartkvitt­kortet uppanfor her er datert 1607. Men det kann sjølvsagt vera teikna av frå eit eldre. På kort frå 1665 ser me dagens Norig.

Dette er frå 1570.

På eit frå 1636 hev dei byrja endra landskapet til dagens; i Stavanger-området. So då skulde ein tru at landskapet hadde endra seg ikkje so lenge fyrr, eller at det ikkje hadde vore folk her til å registrera det på hundrevis av år. Men lat oss no tenkja oss at endringen skjedde i 1612, og so bestemte dei at NO er året 1812! Årstalet dei måtte stappa ned i halsen på somme. Resten gav vel blanke i kva år dei var i, dei hadde meir enn nok med å yverleva. Men so hev me stein­kyrjorne. Dei er nokso bastante, dei flytta ikkje rundt på deim som dei gjorde med tre­bygningarne. Heime hjå meg tok dei til dømes ned eit stort laftahus og sette det upp att på same tufti berre for å snu litt på det.

Som me ogso ser på desse gamle korti var det tillaga kanalar yver heile landet, og ogso i Sverik. Det tyder vel på at det var nokso flatt, bort­sett frå der det er inn­teikna fjell.

Frisland.

g kvar vart det av Fris­land? Som var ei stor øy sud for Is­land med sju til elleve byar og mange tett­stader. Som dei no kallar ei fantom-øy. Skal tru det? Ho og mange andre mindre øyar lenger sud gjekk nok under på same tid som Norig upp­levde sitt ragna­rok.

Kanskje gjekk ogso ei svært stor og myte­omspunnen øy til havsens botn på denne tid: Atlantis.

Kristendomen.

Vil du ikkje skal du!

ULATING VEDTOK å ganga yver til ein in­tolerant religion [religion=under­kuing] frå midt­austen: Kristen­domen. Han vart innført med vald, tortur og drap. Vilde ein ikkje bli kristen, fekk ein valet millom å bli hals­hoggen eller fenga augo stokne ut. Ein vart tvangs­kristna.

Og dette harmo­nerte jo svært godt med guden dei valde å tilbe: Enlil. Den hevn­gjer­rige drit­sek­ken me blir so godt kjende med i Gamle­testa­mentet: “jødarne” sin gud. Dei skulde nok heller valt Enki: han for meir sømelegt fram. Til dømes redda han men­neske­slekti og meste­parten av dyre­slagi då Enlil brått valde å ut­rydda alt liv på Jordi (Synde­flodi). Men ikkje at det hadde so mykje å bety kven dei valde å sleika upp­etter ryg­gen: desse tvo "gudarne" og resten av kjemp­orne var jo reiste sin [himmel]veg for tusund­vis av år sidan.

Og no vart det inn­ført noko nytt i Norge: Synd. Alle var i ut­gangs­punktet syn­dige, ogso dei ny­fødde. (Hev du høyrt so gale? Skal tru um ungen var syndig medan mori gjekk um­hender ogso?) MEN — so snart dei vart døypte (kristna), fekk dei koma til Himmelen.

Var du deri­mot ikkje kris­ten, kom du til Hel (det svi­par vel på dagens Syden; ialle­fall skulde det vera duge­leg heitt der):

For slike er Helvete med alle dets djevler til, der er skrik og gråt, sult og tørst og for­tærende ild, syv ganger varmere enn den heteste ild en kan tenne i denne verden. Der er evig mørke uten lys, alder­dom uten ung­dom. Og selv om det på hvert menneske satt hundre hoder, og hvert hode hadde hundre tunger, som alle var av jern, og som alle talte fra jordens opphav inntil verdens ende, så kunne de likevel ikke skildre alt det vonde som Helvete rommer.

— Moralpreken IV.

Prestarne byrja etter kvart å gå i fot­side svarte kjolar, men trass i det var det berre menner som kunde gjera dette arbeidet:

34. Liksom i alle kyrkje­lydarne hjå dei heilage, so skal kvinnorne dykkar tegja i kyrkje­samlingarne; for dei hev ikkje lov til å tala, men må vera under­gjevne, so som og lovi segjer.
35. Men vil dei læra noko, so lyt dei spyrja sine eigne menner heime; for det er usømelegt for ei kvinna å tala i kyrkje­samling.

— Paulus' fyrste brev til korintarane, 14. kapitlet.

Religionarne blir ofte og med rette referert til som lett­versjonar av satanisme, ta til dømes Kristen­domen: i mest alle kyrkjor blir du servert det groteske synet av ein blodig figur spikra upp på ein kross, og kyrkje­lyden som et kroppen og drikk blodet hans ("natt­verd").

Og — so kann det jo her høva at taka med Faðir várr:

Faðir várr sá ert á Himnum,

helgist nafn þitt,

til komi ríki þitt,

verði vili þinn svá sem á himni, svá ok á jǫrðu,

brauð várt hversdagligt gef þú oss í dag,

fyrirgef þú oss sakir várar, svá sem ok vér fyrirgefum skuldurum várum,

ok eigi leiðir þú oss í freistni,

heldr leys þú oss frá illu!

Kanskje ogso på moderne færøyisk:

Faðir vár, tú sum ert í himlunum!

Heilagt verði navn títt;

komi ríki títt,

verði vilji tín sum í himli so á jørð;

gev okkum í dag okkara dagliga breyð;

og fyrigev okkum skuldir okkara, so sum vit fyrigeva skuldarum okkara;

og leið okkum ikki í freistingar;

men frels okkum frá tí illa.